Style pisarskie to charakterystyczne sposoby wyrażania myśli i konstruowania wypowiedzi literackich, które są typowe dla danej epoki, nurtu literackiego lub indywidualnego twórcy. W literaturze polskiej możemy wyróżnić wiele różnorodnych stylów, które kształtowały się na przestrzeni wieków pod wpływem różnych czynników historycznych, kulturowych i społecznych.
1. Styl barokowy
Styl barokowy charakteryzuje się niezwykłą ozdobnością i bogactwem środków stylistycznych. Jest to styl pełen przepychu, wykorzystujący liczne metafory, porównania, hiperbole i inne środki artystycznego wyrazu. W literaturze polskiej najwybitniejszym przedstawicielem tego stylu był Jan Andrzej Morsztyn, którego twórczość cechuje się kunsztownością formy, wykorzystaniem konceptu (czyli pomysłowego zestawienia przeciwieństw) oraz nagromadzeniem środków stylistycznych. W jego utworach znajdziemy rozbudowane porównania, paradoksy i gry słowne. Przykładem może być słynny wiersz “Do trupa”, w którym poeta w sposób konceptyczny porównuje zakochanego do zmarłego. Styl barokowy charakteryzuje się również zamiłowaniem do antytez, czyli zestawiania przeciwieństw, co miało oddawać dualistyczną naturę świata i człowieka.
2. Styl romantyczny
Styl romantyczny to jeden z najbardziej charakterystycznych stylów w literaturze polskiej, który ukształtował się w XIX wieku. Cechuje się on emocjonalnością, subiektywizmem i indywidualizmem w wyrażaniu uczuć. Romantycy wprowadzili do literatury język potoczny, elementy folkloru i ballady ludowe. Adam Mickiewicz, czołowy przedstawiciel tego stylu, w swoich dziełach łączył elementy realizmu z fantastyką, stosował bogaty język poetycki nasycony metaforami i symbolami. W “Panu Tadeuszu” możemy odnaleźć mistrzowskie opisy przyrody, które charakteryzują się niezwykłą plastycznością i muzycznością. Styl romantyczny często wykorzystuje także środki służące budowaniu nastroju tajemniczości i grozy, co widoczne jest szczególnie w balladach romantycznych.
3. Styl młodopolski
Styl młodopolski, charakterystyczny dla przełomu XIX i XX wieku, wyróżnia się niezwykłą dbałością o warstwę brzmieniową utworów, wykorzystaniem symboli i nastrojowością. Twórcy tego okresu, tacy jak Jan Kasprowicz czy Kazimierz Przerwa-Tetmajer, często stosowali synestezję (łączenie wrażeń zmysłowych), rozbudowane metafory i neologizmy. W poezji młodopolskiej dominuje nastrój melancholii, pesymizmu i dekadentyzmu. Charakterystyczne jest również wykorzystanie motywów związanych z naturą, która często odzwierciedla stany emocjonalne podmiotu lirycznego. Język utworów młodopolskich jest niezwykle plastyczny i muzyczny, pełen epitetów i porównań, które budują nastrój utworu.
4. Styl dwudziestolecia międzywojennego
W okresie dwudziestolecia międzywojennego wykształciło się kilka charakterystycznych stylów pisarskich. Jednym z nich był styl skamandrycki, reprezentowany przez poetów takich jak Julian Tuwim czy Jan Lechoń. Charakteryzował się on zwrotem ku codzienności, wykorzystaniem języka potocznego i humoru. Równolegle rozwijała się awangarda krakowska z Tadeuszem Peiperem na czele, która postulowała “3M” – miasto, masę, maszynę. Styl awangardowy cechował się eksperymentami formalnymi, kondensacją treści i metaforyzacją. W prozie tego okresu dominował realizm psychologiczny, reprezentowany między innymi przez Zofię Nałkowską, która w swoich powieściach stosowała precyzyjny, analityczny język do opisu psychiki bohaterów.
5. Style współczesne
Literatura współczesna charakteryzuje się wielością stylów i form wyrazu. Możemy wyróżnić styl groteskowy (widoczny np. w twórczości Witolda Gombrowicza), który wykorzystuje elementy absurdu i karykatury do krytyki rzeczywistości. Innym charakterystycznym stylem jest turpizm, reprezentowany przez Stanisława Grochowiaka, który programowo wprowadzał do poezji elementy brzydoty i naturalizmu. We współczesnej literaturze popularne są również eksperymenty językowe, łączenie różnych stylów i konwencji, gry intertekstualne. Wisława Szymborska wypracowała własny, charakterystyczny styl, łączący prostotę języka z filozoficzną głębią i ironicznym dystansem do rzeczywistości.
Podsumowanie
Style pisarskie w literaturze polskiej stanowią bogate i różnorodne zjawisko, które ewoluowało wraz z przemianami kulturowymi i społecznymi. Każda epoka literacka wypracowała własne środki wyrazu i sposoby konstruowania wypowiedzi artystycznej. Znajomość różnych stylów pisarskich jest kluczowa dla zrozumienia literatury polskiej i jej rozwoju na przestrzeni wieków. Współcześnie obserwujemy tendencję do łączenia różnych stylów i konwencji, co świadczy o ciągłym rozwoju i transformacji języka artystycznego.